- W ostatnich tygodniach zapadły dwa istotne wyroki w sprawach dotyczących kryminalizowania działań pomocowych na granicy polsko-białoruskiej.
- W obu postępowaniach Naczelna Rada Adwokacka przystąpiła do spraw jako organizacja społeczna, wskazując na konieczność ochrony praw człowieka oraz zasad państwa prawa.
Uniewinnienie wolontariusza niosącego pomoc humanitarną
26 września 2025 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku uniewinnił Bartosza – wolontariusza pomagającego migrantom na granicy polsko-białoruskiej. Prokuratura oskarżała go o „wywieranie wpływu na czynności służbowe Straży Granicznej”, do którego miało dojść, gdy jako pełnomocnik obywatela Somalii domagał się kontaktu ze swoim klientem zatrzymanym przez Straż Graniczną. Funkcjonariusze odmówili mu tego prawa, a decyzję o wydaleniu cudzoziemca z Polski podjęli bez jego wiedzy i udziału.
Sąd nie podzielił stanowiska prokuratury, uznając, że słowa Bartosza krytykujące działania funkcjonariuszy i zapowiadające poinformowanie o sprawie mediów oraz Rzecznika Praw Obywatelskich, nie stanowiły groźby bezprawnej. Jak podkreślił sąd, upominanie się o przestrzeganie prawa, również przez funkcjonariuszy państwowych, nie jest przestępstwem.
W ustnym uzasadnieniu sędzia Tomasz Pannert zaznaczył, że „zaufanie i szacunek do instytucji nie wynika z samego faktu noszenia munduru lub togi, ale z przestrzegania procedur, jawności i transparentności działań”. Dodał również, że Bartosz „nie jest chuliganem, który wdziera się na teren placówki”, lecz osobą „o ponadprzeciętnej wrażliwości, cechującą się szacunkiem dla zasad państwa prawa”.
Naczelna Rada Adwokacka przystąpiła do tego postępowania jako organizacja społeczna, wskazując na ryzyko naruszenia praw człowieka i konieczność zapewnienia skutecznej ochrony praw cudzoziemców. Osobą reprezentującą NRA w niniejszym postępowaniu był adw. Artur Kula.
„Piątka z Hajnówki” uniewinniona
Kilka tygodni wcześniej – 8 września 2025 r. – Sąd Rejonowy w Hajnówce wydał uniewinniający wyrok w sprawie tzw. „Piątki z Hajnówki”. Proces pięciu aktywistów, oskarżonych o pomoc migrantom na granicy polsko-białoruskiej, trwał od 2022 r. i stał się jednym z najgłośniejszych przykładów kryminalizacji działań humanitarnych w Polsce.
Sąd jasno wskazał, że działania oskarżonych nie stanowiły przestępstwa. W uzasadnieniu podkreślono brak dowodów na organizowanie nielegalnego przekraczania granicy lub ułatwianie pobytu dla korzyści majątkowej czy osobistej. Co więcej, sąd poddał pod wątpliwość, czy w sytuacji osób, którym uniemożliwiono złożenie wniosku o ochronę międzynarodową, można w ogóle mówić o „przebywaniu na terytorium RP wbrew przepisom”.
W styczniu 2025 roku Prezes NRA, adw. Przemysław Rosati, skierował pismo do ówczesnego Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego Adama Bodnara, apelując o cofnięcie aktu oskarżenia wobec aktywistów pomagających migrantom. Wskazując na brak społecznej szkodliwości czynów oskarżonych podkreślił, że udzielanie pomocy humanitarnej osobom w kryzysie nie powinno być traktowane jako przestępstwo. Prezydium NRA podczas posiedzenia 16 stycznia 2025 roku podjęło uchwałę, na mocy której Naczelna Rada Adwokacka zgłosiła swój udział w postępowaniu jako organizacja społeczna. Osobą reprezentującą NRA w niniejszym postępowaniu był adw. Michał Sykała – Członek Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej.
(czytaj pismo Prezesa NRA)
Wyrazem solidarności i wsparcia dla oskarżonych oraz podkreśleniem znaczenia tej sprawy dla ochrony praw człowieka było także liczne stawiennictwo adwokatów w charakterze publiczności podczas rozprawy sądowej. Ich obecność miała nie tylko symboliczne znaczenie, ale była również wyrazem poparcia dla wartości humanitarnych oraz zasad demokratycznego państwa prawa.
Głos Adwokatury: obrona praw człowieka to fundament państwa prawa
Udział Naczelnej Rady Adwokackiej w obu postępowaniach podkreśla rolę Adwokatury w ochronie praw człowieka i wolności obywatelskich. Kryminalizowanie działań pomocowych podważa fundamenty demokratycznego państwa prawa i zagraża podstawowym wartościom, na których opiera się system sprawiedliwości.
Oba wyroki są ważnym sygnałem, że solidarność, troska o godność drugiego człowieka i przestrzeganie prawa nie mogą być przedmiotem represji.
Naczelna Rada Adwokacka będzie nadal angażować się w sprawy, w których zagrożone są prawa człowieka, a zasady państwa prawa wymagają szczególnej ochrony.
