- Naczelna Rada Adwokacka, wspólnie z Krajową Izbą Radców Prawnych, Związkiem Powiatów Polskich oraz organizacjami pozarządowymi, wystosowała do Prezesa Rady Ministrów petycję dotyczącą projektowanych zmian w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
- Pod dokumentem podpisało się blisko 900 przedstawicieli środowisk prawniczych, samorządowych i pozarządowych, bezpośrednio zaangażowanych w realizację systemu nieodpłatnej pomocy w całym kraju.
Kluczowe zastrzeżenia wobec projektu nowelizacji
W petycji skierowanej do Prezesa Rady Ministrów sygnatariusze wyrażają sprzeciw wobec czterech głównych elementów projektu:
1. Likwidacja oświadczeń beneficjentów
Projekt zakłada zniesienie obowiązku składania oświadczeń potwierdzających brak możliwości poniesienia kosztów pomocy prawnej – bez wprowadzenia żadnego nowego mechanizmu weryfikacji. Oznacza to odejście od kryterium ustawowego, które zakłada, że z pomocy mogą korzystać osoby faktycznie jej potrzebujące. Autorzy petycji podkreślają, że nowe zasady powinny być przedmiotem wspólnych ustaleń w ramach prac Rady NPP.
2. Obowiązkowe świadczenie pomocy na odległość
Projekt przewiduje, że wszystkie świadczenia będą mogły być udzielane zdalnie, bez uprzedniego wdrożenia:
- systemu weryfikacji tożsamości i statusu beneficjenta,
- zabezpieczeń gwarantujących zachowanie poufności,
- narzędzi do bezpiecznego obiegu dokumentów i komunikacji,
- oraz niezbędnego wsparcia technicznego i sprzętowego dla punktów pomocy.
Taka zmiana może znacząco wpłynąć na jakość udzielanych świadczeń i zaufanie obywateli do systemu.
3. Niewystarczające finansowanie i brak waloryzacji
System nieodpłatnej pomocy prawnej od lat boryka się z problemem niedofinansowania. Brakuje też mechanizmu corocznej waloryzacji środków. Petycja zwraca uwagę, że obecna sytuacja finansowa punktów prowadzi do spadku jakości pomocy i trudności organizacyjnych.
4. Pomijanie postulatów środowiska – brak elastyczności w obsadzie punktów
Wciąż nie uwzględniono postulatu umożliwiającego zastępowanie doradców obywatelskich przez adwokatów lub radców prawnych. Taka możliwość zwiększyłaby elastyczność i profesjonalizm w świadczeniu pomocy.
Blisko 900 podpisów pod petycją
W odpowiedzi środowiska adwokackiego, radców prawnych, samorządów i organizacji pozarządowych – wszystkich zaangażowanych w realizację NPP – złożyły do Prezesa Rady Ministrów wspólną petycję podpisaną przez blisko 900 osób.
W petycji do Premiera środowiska zaangażowane w system NPP apelują o:
- wstrzymanie prac legislacyjnych nad obecną nowelizacją lub ich ograniczenie wyłącznie do kwestii finansowych,
- zwołanie posiedzenia Rady Nieodpłatnej Pomocy Prawnej (ostatnie odbyło się w ubiegłym roku),
- zaproszenie do dialogu reprezentatywnej grupy NGO, które obsługują ponad połowę punktów NPP w Polsce oraz realizują edukację prawną,
- zorganizowanie „okrągłego stołu”, by wspólnie wypracować nowe rozwiązania odpowiadające na realne potrzeby obywateli.
Konferencja w Bielsku-Białej: wspólny głos środowisk
Treść petycji jest konsekwencją wniosków i stanowisk wyrażonych podczas ogólnopolskiej konferencji „Nieodpłatna pomoc prawna jako element budowania społeczeństwa obywatelskiego. Część 2: U progu reformy”, zorganizowanej 9 maja 2025 r. w Bielsku-Białej przez Naczelną Radę Adwokacką i Akademię Nauk Stosowanych. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli wszystkich grup zaangażowanych w realizację systemu: samorządów zawodowych, NGO, powiatów i przedstawicieli władzy. Wspólnym głosem zaapelowano o zatrzymanie wyrywkowych zmian i rozpoczęcie prawdziwej reformy w duchu dialogu.
(czytaj pismo przewodnie)
(czytaj petycję)
(zobacz listę osób podpisanych pod petycją)
