- 9 sierpnia 2024 r. odbyło się kolejne spotkanie w Ministerstwie Sprawiedliwości.
- Spotkanie dotyczyło m.in. uregulowania rynku świadczenia pomocy prawnej, urealnienia wysokości stawek za pomoc prawną świadczoną przez adwokatów i adwokatki wyznaczane „z urzędu” oraz cyfryzacji postępowań sądowych.
- Podczas spotkania padły konkretne deklaracje ze strony Ministra Sprawiedliwości w sprawach konsekwentnie podnoszonych przez Adwokaturę.
Podczas spotkania poruszono również kwestie zmian w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz innych istotnych zmian w prawie podnoszonych w pismach, petycjach i wnioskach Naczelnej Rady Adwokackiej skierowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości.
Ministrowi Adamowi Bodnarowi towarzyszyły Maria Ejchart i Zuzanna Rudzińska Bluszcz.
Naczelną Radę Adwokacką reprezentowali Prezes Przemysław Rosati oraz Wiceprezes Bartosz Tiutiunik.
Stawki za nieopłaconą pomoc prawną „z urzędu”
Minister Sprawiedliwości dostrzegając niedostatek aktualnych uregulowań prawnych, zdecydował, że stawki wynagrodzeń przewidziane w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości dotyczących kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz opłat za czynności pełnomocników i pełnomocniczek będą systematycznie podwyższane.
Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Sprawiedliwości, przedstawionym na spotkaniu, pierwsza zmiana nastąpi w ostatnim kwartale bieżącego roku (najpóźniej od 1 stycznia 2025 r.) i dotyczyć będzie podwyższenia o 100% minimalnych stawek wynagrodzeń w 11 kategoriach spraw, które uznane zostały przez Ministerstwo Sprawiedliwości za najbardziej newralgiczne.
Zaliczają się do nich: sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, postępowań ws. nieletnich, sprawy alimentacyjne, o nakazanie wypłacenie wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka, o stwierdzenie nabycia spadku, o opróżnienie lokalu mieszkalnego i ze skargi na czynności komornika.
Prezes NRA adw. Przemysław Rosati podczas spotkania zwrócił uwagę Ministra Sprawiedliwości na konieczność uwzględnienia w pierwszym etapie tych zmian także stawek obejmujących postępowania karne oraz określenia wskazał na konieczność określenia stawki minimalnej w każdej ze spraw na poziomie nie niższym, niż 500 złotych.
Minister Sprawiedliwości poinformował także, że dostrzega potrzebę poprawienia sprawności dokonywania przez sądy wypłat wynagrodzeń pełnomocników i pełnomocniczek ustanawianych „z urzędu”. Przedmiotowe zagadnienie ocenione zostało jako kwalifikujące się do pilnej zmiany – w resorcie trwają prace, które stanowić będą przedmiot bieżących konsultacji z organami prawniczych samorządów zawodowych.
Pełnomocnik Ministra Sprawiedliwości adw. Jacek Różycki przedstawił koncepcję zmiany regulacji mechanizmu zasądzania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej „z urzędu” na rzecz pełnomocników i pełnomocniczek. Rozwiązanie miałoby zmierzać w kierunku takiego ukształtowania brzmienia par. 4 ust. 2 rozporządzenia, aby sądy, na wniosek pełnomocnika o podniesienie wysokości opłaty były zobowiązane do oceny przesłanek warunkujących taką podwyżkę (do 600%).
Odmowa sądu wymagałaby uzasadnienia i odniesienia się do tych przesłanek np. szczególnego nakładu pracy pełnomocnika czy czasu poświęconego na przygotowanie się do prowadzenia sprawy. Takie ukształtowanie regulacji uzasadniających orzekanie o podwyższaniu stawek wynagrodzenia ułatwiłoby adwokatom i adwokatkom składanie sądom skutecznych wniosków kosztowych.
Przedstawiciele NRA zwrócili uwagę na konieczność jednolitego uregulowania tych zasad, aby wypłata następowała po zakończeniu sprawy w instancji lub zaliczkowo. Wskazując, że wymaga to pilnego działania.
Dostrzegając istotny społecznie problem tzw. kancelarii odszkodowawczych, Minister Sprawiedliwości potwierdził zasadność idei należytego uregulowania rynku świadczenia pomocy prawnej. Rozważenia wymaga jednak zakres koniecznej ingerencji państwa w wolność gospodarczą, tj. staranne wyważenie gwarancji konstytucyjnych leżących u podstaw mającej zostać uregulowaną materii.
Dla wypracowania optymalnych rozwiązań, w październiku 2024 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości zostanie zorganizowane seminarium naukowe w całości poświęcone temu zagadnieniu.
Przypomnieć należy, że Naczelna Rada Adwokacka przedstawiła projekt ustawy regulujący rynek świadczenia pomocy prawnej, który opracował Prezes NRA adw. Przemysław Rosati.
Zakłada on, że pomoc prawna w Polsce (doradztwo prawne, reprezentacja przed sądami, prokuratorami i w komisariatach policji, a także np. wobec zakładów ubezpieczeń) powinna być wykonywana przez profesjonalistów, tj. adwokatów i radców prawnych.
Nieodpłatna pomoc prawna
Minister Sprawiedliwości poinformował, że projektowana w MS reforma nieodpłatnej pomocy prawnej zmierza do przeprowadzenia jego racjonalizacji. Plan i zakres zmian w systemie nieodpłatnej pomocy prawnej zostały szczegółowo omówione z reprezentantami środowiska adwokackiego.
Przedstawiciele NRA podczas spotkania ponownie wskazali na konieczność odstąpienia od planowanych zmian punktowych, które zmierzają w złym kierunku. Prezesi wskazali na konieczność kompleksowej reformy tego systemu.
Przeszukanie pomieszczeń adwokatów i adwokatek oraz stosowanie wobec nich środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia wykonywania zawodu
Minister Sprawiedliwości poinformował, że zwrócił się do Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego o rozważenie postulatów Naczelnej Rady Adwokackiej dot. przepisów regulujących możliwość przeszukania pomieszczeń adwokatów i adwokatek oraz stosowania wobec nich środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia wykonywania zawodu.
NRA przesłała 5 stycznia 2024 r. petycję dotyczącą zmian w Kodeksie postępowania karnego w zakresie przeszukania pomieszczeń adwokata oraz środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu w stosunku do oskarżonego będącego adwokatem, m.in. przenosząc kompetencję do stosowania tego środka z prokuratora na sąd powszechny.
Przypomnieć należy, że projekt ustawy przygotowany wraz z petycją ze stycznia 2021 r. przez Prezesa NRA zmierzają przede wszystkim do zapewnienia udziału przy czynnościach przeszukania przedstawiciela samorządu adwokackiego, a jednocześnie do zmiany zasad zawieszania adwokata w wykonywaniu zawodu, w ten sposób, że kompetencji tej miałby być pozbawiony prokurator a wyłącznie właściwy do podjęcia takiej decyzji byłby sąd.
Portal Informacyjny
Podczas spotkania poruszona została także kwestia cyfryzacji postępowania sądowego, w tym propozycji NRA obejmującej możliwość składania pism za pośrednictwem Portalu Informacyjnego.
Minister Sprawiedliwości podzielił pogląd o zasadności stworzenia pełnomocnikom i pełnomocniczkom możliwości inicjowania i wnoszenia dalszych pism procesowych w postępowaniach odwoławczych przez Portal Informacyjny.
Deklaracja ta wychodzi na przeciw postulatom NRA. Przypomnieć należy, że złożony został, przygotowany przez Prezesa NRA, projekt ustawy przewidujący możliwość wnoszenia, za pośrednictwem portalu informacyjnego sądów powszechnych, środków odwoławczych i dalszych pism w postępowaniach odwoławczy, jako rozwiązanie dodatkowe, obok form tradycyjnych.
Adwokat dla zatrzymanego
Podczas spotkania Minister Sprawiedliwości zadeklarował pełne wdrożenie dyrektyw Unii Europejskiej dotyczących harmonizacji praw procesowych oskarżonego informując, że stanowi jeden z priorytetów Ministerstwa. Projekt kompleksowej nowelizacji Kodeksu postępowania karnego został opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego. Zapewnia on m.in. wymóg obligatoryjnego udziału obrońcy przy czynnościach procesowych z osobą zatrzymaną.
Jest to realizacja postulatów NRA, które także przybrały formę zgłoszonego projektu ustawy w tym przedmiocie.
Pozasądowe rozwiązywanie małżeństw
Podczas spotkania Wiceministra Sprawiedliwości Zuzanna Rudzińska-Bluszcz odnosząc się do pomysłu ministerstwa wprowadzenia możliwości pozasądowego rozwiązywania małżeństw wyjaśniła, iż projektowana instytucja dotyczyć ma wyłącznie spraw bezspornych, występujących w związkach bez małoletnich dzieci stron.
Prezesi Naczelnej Rady Adwokackiej zgłosili szereg uwag, które zostaną wzięte pod rozwagę przez Ministerstwo Sprawiedliwości przy tworzeniu ostatecznego projektu tej reformy.
