• Od początku kadencji rządu Donalda Tuska Naczelna Rada Adwokacka przesłała szereg petycji dotyczących zmian w kodeksie postępowania karnego, kodeksie postępowania cywilnego, w Kodeksie karnym wykonawczym.
• Postulaty NRA przesyłane do Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczą wysokości stawek za świadczenie pomocy prawnej z urzędu, wypłacania wynagrodzeń za świadczoną pomoc prawną z urzędu.
• Najnowsze postulaty wskazują na problem braku dostępności lekarzy sądowych.

 

ZWROT KOSZTÓW NIEOPŁACONEJ POMOCY PRAWNEJ

Naczelna Rada Adwokacka 5 stycznia 2024 r. wystąpiła z petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany zasad orzekania o zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata w postępowaniach cywilnych i karnych. Autorem petycji oraz załączonego do niej projektu ustawy jest adwokat Przemysław Rosati.

Przedmiotem petycji jest zmiana przepisów poprzez uszczegółowienie i ujednolicenie zasad orzekania o zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata w postępowaniach cywilnych i karnych. Postulowane w załączonym do petycji projekcie ustawy zmiany przepisów umożliwią adwokatowi ustanowionym z urzędu otrzymanie należnego wynagrodzenia za już udzieloną pomoc prawną (na bieżąco) bez konieczności, często wieloletniego, oczekiwania na wynagrodzenie za czynności procesowe wykonane w toku postepowań sądowych – karnych i cywilnych.

Celem petycji jest jednolite uregulowanie w odniesieniu do procedury cywilnej i karnej, że zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu sąd przyznaje w oddzielnym postanowieniu, które wydaje po wydaniu orzeczenia kończącego sprawę w instancji, co skutkuje uprawomocnieniem się tego orzeczenia i możliwością jego realizacji, niezależnie od dalszego biegu sprawy. Wypłata wynagrodzenia nie jest uzależniona od prawomocnego zakończenia postępowania, a jedynie od zakończenia sprawy w danej instancji. W konsekwencji pełnomocnik (obrońca) ustanowiony z urzędu otrzymuje należne wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną, w oderwaniu od dalszego biegu postępowania i prawomocności orzeczenia kończącego sprawę.

Odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości:
Ministerstwo Sprawiedliwości nie popiera postulowanych przez Naczelną Radę Adwokacką zmian w zasadach wypłacania wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu.

Swoje stanowisko Ministerstwo zawarło w piśmie przesłanym na ręce Prezesa NRA i podpisanym przez wiceminister Zuzannę Rudzińską-Bluszcz.

Ministerstwo podkreśla, że postulowane w petycji NRA zmiany byłyby korzystne z punktu widzenia osób świadczących pomoc prawną z urzędu, jednak w sposób systemowy zmieniłoby sytuacje stron postępowania
- spowodowałyby wzrost obciążenia związany z wykonywaniem orzeczeń
- wzrosłaby liczba spraw kierowanych do egzekucji
- konieczne byłyby zmiany w planowaniu budżetów sądów, a co za tym idzie Skarbu Państwa
- wzrosłoby obciążenie wydziałów zajmujących się wykonywaniem orzeczeń
Ministerstwo nie popiera wprowadzenia w kodeksie postępowania karnego, kodeksie postępowania cywilnego oraz innych ustawach czy aktach wykonawczych zaproponowanych przez Naczelną Radę Adwokacka zmian.

UCHYLENIE OBOWIĄZKU SPORZĄDZANIA UZASADNIEŃ ORZECZEŃ W SPRAWACH KARNYCH NA „FORMULARZU UZASADNIEŃ”

6 lutego 2024 r. Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła z petycją w sprawie uchylenia art. 99a kodeksu postępowania karnego, czyli uchylenia obowiązku sporządzania uzasadnień orzeczeń w sprawach karnych na „formularzu uzasadnień” i przywrócenia poprzedniej formuły sporządzania uzasadnienia (z pominięciem formularza).

Wystosowanie petycji poprzedziła ankieta przeprowadzona wśród sędziów i adwokatów, z której wynika, że praktycy negatywnie oceniają obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach.

Praktyczne wady obowiązującego rozwiązania to:
- naruszenie prawa do rzetelnego procesu karnego,
- formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia, które zostało wydane,

Uchwałę w sprawie złożenia petycji przyjęło Prezydium NRA podczas posiedzenia 1 lutego br.

Prezydium upoważniło adw. Przemysława Rosatiego, prezesa NRA, autora projektu tej zmiany k.p.k., do reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej w pracach nad petycją przed Senatem RP, Sejmem RP i Radą Ministrów.
 

W uzasadnieniu petycji NRA przypomina, że wraz z wejściem w życie w dniu 5 grudnia 2019 r. przepisu art. 99a k.p.k., sporządzanie uzasadnienia wyroku na formularzu według ustalonego przez Ministra Sprawiedliwości wzoru stało się zasadą i obowiązującą formą uzasadnienia wyroku sądu I instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego oraz wyroku sądu odwoławczego, a także wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania.

NRA wskazuje, że treść zawarta w formularzu jest lakoniczna, a sam formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia, które zostało wydane, co powoduje, że oskarżony nie może zapoznać się z pełną argumentacją sądu w odniesieniu do odpowiedzialności karnej za przypisany czyn.

Naczelna Rada Adwokacka przed przygotowaniem petycji przeprowadziła ankietę wśród sędziów i adwokatów, dotyczącą stosowania formularzy uzasadnień wyroków.
W

ynika z niej, że praktycy negatywnie oceniają obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków na formularzach.
Ankietowani wskazują, że poprzez stosowanie formularzy uzasadnienia orzeczeń nie stały się bardziej czytelne i przejrzyste, a taki sposób prezentacji motywów rozstrzygnięcia nie ułatwia sporządzania środków zaskarżenia.
Wyniki ankiety wskazują także, iż sporządzanie uzasadnień na formularzu zagraża lub narusza, w ocenie respondentów, rzetelność procesu rozumianą jako obowiązek przedstawienia przez sąd argumentacji pozwalającej przekonać adresatów, w tym sąd odwoławczy, do motywów orzeczenia i pozwalających zrozumieć dlaczego zapadł wyrok określonej treści.

Ankietowani sędziowie w zdecydowanej większości wskazali, że stosowanie formularzy na obowiązujących szablonach zdecydowanie utrudnia sporządzanie uzasadnienia orzeczeń w porównaniu ze sporządzaniem ich w tradycyjny sposób.

Warto podkreślić, że 25 kwietnia 2024 r. do Sejmu RP została wniesiona poselska inicjatywa ustawodawcza obejmująca projekt ustawy zgłoszony w formie petycji NRA, który zmierza do uchylenie stosowania formularzy uzasadnień w sprawach karnych. Projekt ustawy zgłosiła grupa posłów Klubu Parlamentarnego Polska 2050-Trzecia Droga.

Odpowiadając na petycję NRA Ministerstwo Sprawiedliwości stwierdza, że:

- mając na uwadze znaczenie problematyki formularzy uzasadnień z punktu widzenia wszystkich uczestników postępowania karnego oraz zasad procesu karnego, przed podjęciem decyzji o ewentualnych zmianach legislacyjnych jest planowane spotkanie konsultacyjne z udziałem przedstawicieli zawodów prawniczych, w tym sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i asystentów sędziego.

ZASADY PRZESZUKANIA POMIESZCZEŃ ADWOKATA ORAZ ŚRODKA ZAPOBIEGAWCZEGO W POSTACI ZAWIESZENIA W WYKONYWANIU ZAWODU

NRA przesłała 5 stycznia 2024 r. petycję dotyczącą zmian w Kodeksie postępowania karnego w zakresie przeszukania pomieszczeń adwokata oraz środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu w stosunku do oskarżonego będącego adwokatem, m.in. przenosząc kompetencję do stosowania tego środka z prokuratora na sąd powszechny.  Autorem petycji oraz załączonego do niej projektu ustawy jest adwokat Przemysław Rosati, członek NRA.

Przedmiotem petycji jest zmiana zasad przeprowadzania przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do adwokata albo będącego w jego posiadaniu, a także zmiana zasad zastosowania środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu adwokata, w tym ewentualnego przedłużenia tego środka. Petycja zmierza do wprowadzenia rozwiązań ustawowych, które mają na celu podwyższenie, w ramach postępowania karnego, standardów ochrony wykonywania zawodu zaufania publicznego jakimi jest zawód adwokata, w przypadku przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do adwokata albo będącego w jego posiadaniu, a także w przypadku konieczności zastosowania wobec adwokata w postępowaniu przygotowawczym, środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu (środek wskazany w art. 276 k.p.k.). Celem postulowanej zmiany ustawy jest wyeksponowanie i wzmocnienie niezależności zawodu adwokata, w tym przede wszystkim eliminowanie wpływu urzędu prokuratorskiego na możliwość ingerencji w wykonywanie wskazanego zawodu zaufania publicznego.

W aktualnym stanie prawnym brak jest na poziomie ustawy regulacji nakładającej na organ przeprowadzający lub zlecający przeprowadzenie przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do adwokata albo będącego w jego posiadaniu, obowiązku zawiadomienia dziekana właściwej okręgowej rady adwokackiej i dopuszczenia dziekana lub osobę przez niego wskazaną do udziału w tej czynności.

W petycji i w załączonym do petycji projekcie ustawy NRA postuluje, aby w art. 222 po § 2 dodać § 3 w brzmieniu: „Przed rozpoczęciem przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do adwokata albo będącego w jego posiadaniu, należy o zamierzonym przeszukaniu zawiadomić dziekana właściwej okręgowej rady adwokackiej i dopuścić go lub osobę przez niego wskazaną do udziału w tej czynności.”. Proponowane rozwiązanie przyczyni się do należytego zabezpieczenia tajemnicy adwokackiej i obrończej, przede wszystkim w kancelarii adwokackiej, jak też w każdym innym miejscu lub pomieszczeniu, którego przeszukanie mogłoby wiązać się z co najmniej potencjalnym zagrożeniem naruszenia tych tajemnic.

W odniesieniu do zmiany w zakresie sposobu zawieszania w wykonywaniu zawodu adwokata w postępowaniu karnym, NRA przedstawiła propozycję dodania po art. 276a k.p.k. art. 276b k.p.k. W projektowanym § 1 dodawanej jednostki redakcyjnej proponuje się, aby zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu w stosunku do oskarżonego będącego adwokatem, mogło nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu. Środka zapobiegawczego, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym nie stosowałoby się, jeżeli czyn będący przedmiotem zarzutu nie ma związku z wykonywaniem zawodu adwokata. Przeniesienie na sąd uprawnienia do zastosowania tego środka zapobiegawczego wobec adwokata powoduje, że organem procesowym stosującym ten środek jest niezależny sąd, w skład którego wchodzi niezawisły sędzia – niezaangażowany w realizację funkcji ścigania i oskarżania.

Potrzeba zmiany sposobu ukształtowania zasad stosowania środka zapobiegawczego wskazanego w art. 276 k.p.k. w odniesieniu do adwokata, w tym przeniesienie kompetencji do jego stosowania w postępowaniu przygotowawczym z urzędu prokuratorskiego na sąd oraz wprowadzenie jako zasady temporalnego stosowania tego środka i cyklicznej kontroli przez sąd zasadności dalszego stosowania, uzasadniona jest koniecznością zagwarantowania przez ustawodawcę wyższego standardu ochrony zawodu zaufania publicznego jakim jest zawód adwokata. Dotyczy to przede wszystkim bezwzględnego zapewnienia przez ustawodawcę niezależności zawodu adwokata, co jest determinowane interesem publicznym. Aktualnie obowiązujący model zawieszania w wykonywaniu zawodu adwokata godzi w wolność i niezależność wykonywania zawodu adwokata.

Warto przypomnieć, że w maju 2022 r. Senat poprzedniej kadencji przyjął rozwiązania zaproponowane przez Naczelną Radę Adwokacką dotyczące przeszukań u adwokatów.

Odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości dotycząca tej petycji:

- Obecnie w Ministerstwie Sprawiedliwości prowadzone są prace analityczne, mające na celu przygotowane projektu zmian legislacyjnych m.in. w Kodeksie postępowania karnego. Z uwagi na wstępny etap prac nie określono jeszcze ostatecznego zakresu przepisów, które będą podlegać nowelizacji. Niemniej podniesione w petycji argumenty zostaną wnikliwie rozważone i w zależności od rezultatu dokonanych analiz mogą skutkować zmianą obowiązujących regulacji procesowych.
Niezależnie od tego, potrzeba przeprowadzenia gruntownej reformy przepisów dotyczących postępowania karnego będzie przedmiotem prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, której reaktywowanie zostało zapowiedziane przez ministra sprawiedliwości Adama Bodnara.


KATALOG OSÓB UPRAWNIONYCH DO WYKONYWANIA PRAW NIEŻYJĄCEGO POKRZYWDZONEGO

NRA przesłała 5 stycznia 2024 r. petycję w sprawie zmian w Kodeksie postępowania karnego w zakresie poszerzenia kręgu podmiotów uprawnionych do wykonywania praw zmarłego pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego i oskarżyciela prywatnego, o spadkobiercę zmarłego,

NRA postuluje o nadanie art. 52 następującego brzmienia:
§ 1: W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe, osoby pozostające na jego utrzymaniu lub spadkobiercy, a w przypadku ich braku lub nieujawnienia — prokurator, działając z urzędu.
§ 2: W przypadku, gdy organ prowadzący postępowanie dysponuje informacjami o osobach najbliższych dla pokrzywdzonego, osobach pozostających na jego utrzymaniu lub osobach z kręgu spadkobierców, poucza o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną z nich.
Zmieniony miałby być też art. 58 § 1 k.p.k. dotyczący oskarżyciela posiłkowego i art. 61 § 1 - oskarżyciela prywatnego - poprzez rozszerzenie katalogu osób, które mogą przystąpić do postępowania, lub w drugim przypadku, wstąpić w prawa oskarżyciela prywatnego, o spadkobierców.
NRA proponuje też nadać nowe brzmienie art. 542 § 2 kpk dotyczącemu prawa zmarłego skazanego, poprzez poszerzenie kręgu podmiotów legitymowanych do złożenia wniosku o wznowienie postępowania o osobę pozostającą na utrzymaniu oraz spadkobiercę pokrzywdzonego.  

Warto przypomnieć, że w lipcu 2022 r. sejmowa komisja ds. petycji postanowiła wystąpić do Sejmu z inicjatywą ustawodawczą dotyczącą petycji i propozycji zmian przedstawionych przez Naczelną Radę Adwokacką w zakresie rozszerzenia kręgu podmiotów uprawnionych do wykonywania praw zmarłego pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego i oskarżyciela prywatnego. Zdaniem NRA prawa te powinny przysługiwać również spadkobiercy zmarłego.

W odpowiedzi na petycję Ministerstwo Sprawiedliwości stwierdza, że:

- w ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości przedstawione w petycji postulaty zmiany nie są uzasadnione i nie są w tym zakresie planowane prace legislacyjne.
W opinii Ministerstwa obecne ukształtowanie katalogu osób uprawnionych do wykonywania praw nieżyjącego pokrzywdzonego jest prawidłowe, spełnia standardy wynikające z polskich zobowiązań międzynarodowych, jak również w dostatecznym stopniu zabezpiecza prawne interesy pokrzywdzonych i dlatego też nie wymaga uzupełnienia.

Ministerstwo wskazuje na brak jednoznacznego zdefiniowania pojęcia spadkobierców oraz pojęcia osób z kręgu spadkobierców. W przypadku przyjęcia postulatów Naczelnej Rady Adwokackiej, w opinii Ministerstwa, działania organów prowadzących postępowanie karne w zakresie ustalenia osób uprawnionych do dziedziczenia mogą napotykać istotne trudności, zarówno w sferze faktycznej (ustalenia kręgu spadkobierców zarówno ustawowych, jak i testamentowych), jak i prawnej (np. w sytuacji sporu między spadkobiercami). Dokonanie tego rodzaju ustaleń nie tylko przekracza ramy postępowania karnego, ale w sposób istotny może wpływać na jego efektywność i czas trwania.

PRAWO ZATRZYMANEGO DO POMOCY PRAWNEJ Z URZĘDU

5 stycznia 2024 r. Naczelna rada Adwokacka złożyła ponownie petycję w sprawie zapewniania zatrzymanemu prawa do skorzystania z pomocy prawnej z urzędu w przypadku wykonywania czynności procesowych lub dowodowych na etapie zatrzymania. Petycja została opracowana i złożona przez adw. Przemysława Rosatiego, prezesa NRA już w maju 2021 r.
 

W petycji Naczelna Rada Adwokacka wnioskuje o podjęcie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, poprzez dodanie w art. 245 nowego § 4 i 5.

„§ 4. Jeżeli zatrzymany chce skorzystać z uprawnienia, o którym mowa w § 1, lub z jego udziałem mają być wykonywane czynności, o których mowa w § 5, a nie ma adwokata lub radcy prawnego ustanowionego z wyboru, przed przystąpieniem do czynności procesowych z udziałem tego zatrzymanego należy wyznaczyć mu adwokata lub radcę prawnego z urzędu. Przepis art. 78 stosuje się odpowiednio. Wyznaczenia adwokata lub radcy prawnego może dokonać prezes lub referendarz sądowy sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy.

§ 5. W przypadku wykonywania czynności procesowych lub dowodowych z udziałem zatrzymanego należy wykonać te czynności z udziałem adwokata lub radcy prawnego, w tym ustanowionego z urzędu.”

Postulowane rozwiązanie ma zapewnić każdemu zatrzymanemu pomoc prawną adwokata lub radcy prawnego na etapie przed rozpoczęciem czynności procesowych lub dowodowych z jego udziałem.


25 kwietnia 2024 r. Michał Hara, dyrektor Departament Legislacyjny Prawa Karnego przesłał na ręce adw. Przemysława Rosatiego, prezesa NRA, odpowiedź, informując, że obecnie w departamencie trwają prace nad przygotowanie przepisów w zakresie postulowanej przez NRA zmiany art. 245 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2024 r.poz. 37) poprzez dodanie § 4 i 5.

Na właściwym etapie procesu legislacyjnego projekt ustawy obejmujący przedmiotowe przepisy zostanie przedstawiony Naczelnej Radzie Adwokackiej do zaopiniowania.

PETYCJE I POSTULATY NRA POZOSTAJĄCE BEZ ODPOWIEDZI:

WYELIMINOWANIE SPRZECIWU PROKURATORA
12 lutego 2024 Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła do Sejmu RP z petycją w sprawie zmiany w kpk, polegającej na wyeliminowaniu z procedury karnej instytucji „sprzeciwu prokuratora” przy tzw. aresztach warunkowych i przy wydaniu listu żelaznego.

Obowiązujące przepisy:
- naruszają prawo do rzetelnego procesu sądowego,
- sprowadzają sąd do roli podmiotu podporządkowanego decyzji prokuratora,
- naruszają zasadę równości broni, w szczególności osłabiając pozycję obywateli w sprawach karnych, czyniąc prokuratora podmiotem uprzywilejowanym,

Uchwałę w sprawie złożenia petycji przyjęło Prezydium NRA podczas posiedzenia 8 lutego br.
Prezydium upoważniło adw. Przemysława Rosatiego, prezesa NRA, autora projektu tej zmiany k.p.k., do reprezentowania Naczelnej Rady Adwokackiej w pracach nad petycją przed Sejmem RP.

NRA przypomina, że przepisy, których zmianę postuluje, zostały wprowadzone na podstawie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego (art. 257 § 3 k.p.k.) oraz ustawą z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw ( art. 281 § 2 k.p.k. )

Naczelna Rada Adwokacka wskazuje, że złożenie przez prokuratora sprzeciwu, tak w przypadku wskazanym w art. 257 § 3 k.p.k., jak również w przypadku wskazanym w art. 281 § 2 k.p.k., nie wymaga uzasadnienia oraz nie podlega kontroli sądu, co nie tylko narusza pozycję sądu jako gospodarza postępowania incydentalnego i uzależnia go od jednej ze stron, ale także pozwala na pełną arbitralność działań prokuratora, ponieważ przepisy nie regulują przesłanek złożenia przez prokuratora sprzeciwu.

Dlatego NRA postuluje zmianę ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego poprzez:
1) uchylenie art. 257 § 3;
2) nadanie w art. 281 § 3 brzmienia:
„W postępowaniu przygotowawczym list żelazny może być wydany także na wniosek prokuratora”.

NRA wskazuje, że sprzeciw prokuratora jest przejawem oczywistej i nieuzasadnionej ingerencji w orzeczenie wydane przez sąd, a nadto jest środkiem nieproporcjonalnym do osiągnięcia zamierzonego celu. Nie do pogodzenia z rzetelnym procesem karnym jest sytuacja, w której orzeczenie wydane przez niezawisły i niezależny sąd podlega de facto następczej i uznaniowej decyzji prokuratora, odpowiednio co do jego wykonalności lub możliwości wydania.

OWOCE ZATRUTEGO DRZEWA

15 lutego 2024
Należy przywrócić zakaz wykorzystywania przeciwko obywatelom dowodów pozyskiwanych w sposób nielegalny. Dotyczy to np. nielegalnej inwigilacji obywateli. Zakaz ten obowiązywał do 2016 r.
Taka gwarancja ustawowa była pomyślana w interesie obywateli i dla ochrony ich konstytucyjnych praw. Nie jest możliwe zaakceptowanie stanu, w którym funkcjonariusze państwa, a więc władzy publicznej, mogliby gromadzić materiał dowodowy wbrew obowiązującemu prawu, a zgodnie z prawem, na podstawie tego materiału, obywatele mieliby ponosić odpowiedzialność karną.
Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (51 ust. 2 Konstytucji RP) i są obowiązane respektować prawo obywateli do prywatności (art. 47 Konstytucji RP), prawo do wolność i ochrony tajemnicy komunikowania się (art. 49 Konstytucji RP), a także prawo do rzetelnego procesu karnego (art. 45 Konstytucji RP).

O przywrócenie zakazu wykorzystywania m.in. dowodów z nielegalnych czynności operacyjnych, postuluje Naczelna Rada Adwokacka w projekcie zmiany kodeksu postępowania karnego, który został przekazany do Rady Ministrów, Sejmu i Senatu.

Autorem projektu jest adw. Przemysław Rosati, Prezes NRA.  

Decyzję o złożeniu Petycji wraz z projektem zmiany w k.p.k podjęło Prezydium NRA uchwałą przyjętą na posiedzeniu 15 lutego br.

W związku z petycją NRA posłowie KP Polska 2050 - Trzecia Droga podjęli inicjatywę ustawodawczą, wnosząc do Sejmu RP projekt ustawy o zmianie kodeksu postępowania karnego (zmiana art. 168a i 237a oraz uchylenie art. 168b), który zmierza do wprowadzenia przepisów przywracających zakaz wykorzystywania przeciwko obywatelom dowodów pozyskiwanych w sposób nielegalny, w tym uzyskanych "przy okazji" prowadzenia kontroli operacyjnej.

Dotyczy to także np. nielegalnej inwigilacji obywateli.

To rozwiązanie zakazujace wykorzystywania w postępowaniu karnym tzw. "owoców z zatrutego drzewa", w ramach kontroli operacyjnej (inwigilacji) przeciwko obywatelom. To ważny elementem procesu odchodzenia od zmian, które przyczyniły się do naruszenia podstawowych standardów wynikających z prawa do rzetelnego procesu karnego (art. 45 Konstytucji RP).

Przedkładana przez posłów Polska 2050-Trzecia Droga inicjatywa ustawodawcza jest projektem stanowiącym przedmiot petycji NRA z 16 lutego br. Wnioskodawcy uznają, że propozycja zawarta w projekcie jest ważnym elementem procesu odchodzenia od zmian w procedurze karnej, jakie w ostatnich latach przyczyniły się do naruszenia podstawowych standardów wynikających z zasady prawa do rzetelnego sądu określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji i stały się powodem zarzutów o naruszanie praworządności.

SKŁADANIE PISM PRZEZ PORTAL INFORMACYJNY SĄDÓW POWSZECHNYCH

4 kwietnia 2024

Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej złożył do Rady Ministrów, Sejmu RP i Senatu RP petycję z projektem ustawy w sprawie zmian w kodeksie postępowania cywilnego i kodeksie postępowania karnego.  Celem złożonego projektu ustawy jest wprowadzenie, jako rozwiązania fakultatywnego obok istniejącego tradycyjnego, możliwości składania przez adwokatów za pośrednictwem Portalu Informacyjnego sądów powszechnych środków odwoławczych w sprawach cywilnych i karnych oraz dalszych pism procesowych w postępowaniu odwoławczym, a także możliwości dokonywania przez portal wzajemnych doręczeń pomiędzy adwokatami, radcami prawnymi i Prokuratorią Generalną Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach cywilnych, a także prokuratorem w sprawach karnych. Proponowane zmiany mają umożliwić sądowi oraz pełnomocnikom i obrońcom stopniowe wdrożenia nowego rozwiązania w praktyce działania sądów. Dotychczasowa forma wnoszenia pism do sądu, tzw. tradycyjna poprzez złożenie pisma na biurze podawczym lub za pośrednictwem operatora pocztowego, byłaby także nadal możliwa. Autorem projektu ustawy jest adw. Przemysław Rosati, Prezes NRA. Decyzję o złożeniu petycji podjęło Prezydium NRA podczas posiedzenia 4 kwietnia.

Celem przedłożonego projektu jest wprowadzenie w portalu Informacyjnym możliwości:
- wnoszenia do sądu pism w sprawach cywilnych przez adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych oraz Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, a w sprawach karnych także przez prokuratorów,
- dokonywania wzajemnych doręczeń pomiędzy adwokatami, radcami prawnymi i Prokuratorią Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, a w sprawach karnych także z prokuratorem, za pośrednictwem kont posiadanych w tym portalu. Przypomnieć należy, że posiadanie kont w portalu przez wymienione podmioty jest w obecnym stanie prawnym obligatoryjne.

Rozwiązanie miałoby objąć postępowania odwoławcze w procedurze karnej i cywilnej w zakresie obejmującym stworzenie możliwości wnoszenia pism do sądu W odniesieniu do wzajemnego doręczania pism pomiędzy w/w podmiotami obejmowałoby postępowanie toczące się zarówno przed sądem pierwszej, jak i drugiej instancji oraz dotyczyłoby każdej z procedur. Opisane rozwiązania miałyby charakter fakultatywny, tj. wybór należałby do podmiotów uprawnionych do skorzystania z tych możliwości. Dotychczasowa forma wnoszenia pism do sądu, tzw. tradycyjna poprzez złożenie pisma na biurze podawczym lub za pośrednictwem operatora pocztowego, byłaby nadal dostępna. Zachowana byłaby także tradycyjna forma doręczeń między pełnomocnikami.

(czytaj więcej)

ZMIANY W KODEKSIE KARNYM WYKONAWCZYM

24 kwietnia 2024
Naczelna Rada Adwokacka postuluje zmiany w Kodeksie karnym wykonawczym
Chodzi o zmiany, dotyczące prawa skazanego do skargi, zasad kontaktów telefoniczny osadzonych z obrońcami i pełnomocnikami, możliwości telefonicznego kontaktu osadzonych z bliskimi, możliwości dobrowolnego stawiennictwa w zakładzie karnym osób skazanych na karę pozbawienia wolności, zmian w procedurze wstrzymania wykonania orzeczenia, zasad możliwość zmiany przez skazanego typu jednostki penitencjarnej, zasad rozliczania za zużycie energii elektrycznej osadzonych w celach.

Prezydium NRA postanowiło złożyć petycję z projektem nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego do Rady Ministrów, Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, upoważniając do tego adw. Przemysława Rosatiego, prezesa NRA. Autorami projektu nowelizacji są członkowie Zespołu ds. opiniowania i sporządzania projektów legislacyjnych w zakresie prawa karnego wykonawczego Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych NRA.

Projekt ustawy ma na celu uchylenie zmian, które do systemu penitencjarnego wprowadziła ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1855).
Celem projektu nowelizacji jest zapewnienie skazanym odbywającym kary pozbawienia wolności realizację ich elementarnych praw i gwarancji, wynikających nie tylko z przepisów ustawy, ale i Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych.

(czytaj więcej)

ODPŁATNE DYŻURY OBROŃCZE
30 kwietnia 2024 r.
Stanowisko NRA: Dyżury obrończe w postępowaniu przyśpieszonym powinny być odpłatne, a minister sprawiedliwości w rozporządzeniu powinien określić wysokość wynagrodzenia za pełnienie takiego dyżuru. Przy czym wynagrodzenie to określone powinno być w kwocie nie niższej niż iloczyn obowiązującej w danym roku minimalnej stawki godzinowej i ilości godzin pełnienia dyżuru.

To stanowisko Naczelnej Rady Adwokackiej, popierające petycję adwokata Roberta Pogorzelskiego o podjęcie inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do zmiany art. 517j § 2 kodeksu postępowania karnego.
Decyzję o wsparciu petycji adw. Roberta Pogorzelskiego podjęło Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej podczas posiedzenia 28 marca.

Przypomnijmy, że adw. Pogorzelski wytoczył powództwo przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie o zapłatę wynagrodzenia za świadczenie pomocy prawnej z urzędu w związku z pełnieniem dyżuru, o którym mowa w art. 517j § 1 k.p.k.

Pan Mecenas złożył także petycję w interesie publicznym o podjęcie inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do zmiany art. 517j § 2 kodeksu postępowania karnego poprzez dodanie w treści tego przepisu regulacji, za dyżury obrończe w postępowaniu przyśpieszonym pełnione są odpłatnie, a minister sprawiedliwości w rozporządzeniu określi wysokość wynagrodzenia za pełnienie takiego dyżuru. Przy czym wynagrodzenie to określone powinno być w kwocie nie niższej niż iloczyn obowiązującej w danym roku minimalnej stawki godzinowej i ilości godzin pełnienia dyżuru.

Naczelna Rada Adwokacka w pełni podziela stanowisko wyrażone w petycji.

W uzasadnieniu NRA zwraca uwagę, że przepis art. 517j § 1 kodeksu postępowania karnego nakłada na adwokatów i radców prawnych obowiązek pełnienia dyżuru, pozostawania w gotowości i pełnej dyspozycyjności do natychmiastowego świadczenia pomocy prawnej osobie oskarżonej w postępowaniu przyspieszonym. To ogranicza możliwość dysponowania prywatnym czasem osobie pełniącej dyżur, bez wynagrodzenia za tak realizowaną aktywność zawodową adwokata lub radcy prawnego.

W ten sposób - w ocenie NRA - państwo przerzuca koszty zapewnienia obywatelom właściwego dostępu do wymiaru sprawiedliwości na adwokatów i radców prawnych. Zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości to konstytucyjny obowiązek państwa, które wynagradza w tym zakresie wszystkich uczestników tej procedury z wyłączeniem adwokatów i radców prawnych. Zarówno sędziowie, prokuratorzy, jak i inni funkcjonariusze są wynagradzani za pełnienie swoich obowiązków.

NRA podkreśla również, że adwokatura niejednokrotnie dała wyraz poczucia misji i gotowości świadczenia pomocy prawnej bez wynagrodzenia: czy to na granicy polsko- białoruskiej, czy to wobec osób zatrzymywanych w trakcie manifestacji w obronie praw człowieka, w przypadku katastrof o powszechnym charakterze czy konieczności ochrony innych wartości społeczeństwa obywatelskiego.

NRA wskazuje jednocześnie, że adwokaci i radcowie prawni to również przedsiębiorcy prowadzący działalność prawniczą, opłacający składki ubezpieczenia społecznego, wypłacający wynagrodzenie współpracownikom, ponoszący koszty dojazdów do miejsca świadczenia pomocy prawnej, utrzymujący swoje rodziny.


BRAK DOSTĘPNOŚCI LEKARZY SĄDOWYCH
6 maja 2024

Konieczne jest zapewnienie dostępności lekarzy sądowych w każdym okręgu sądowym oraz zapewnienie odpowiedniej liczby tych lekarzy, pozwalającej na realizowanie powierzonych im zadań

Alternatywą jest uchylenie przepisów ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym.

Tego domaga się Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej w piśmie skierowanym do Ministra Sprawiedliwości.

Prezes NRA wskazuje na aktualne dane o braku dostępności lekarzy sądowych, co stanowi poważny problem w codziennej praktyce wykonywania zawodu adwokata, ale przede wszystkim dotyka obywateli, którzy nie mogąc uzyskać zaświadczenia dla usprawiedliwienia swojego niestawiennictwa z powodu choroby, narażeni są na negatywne decyzje procesowe.

Obywatele nie powinni ponosić konsekwencji obecnej sytuacji, w której Państwo nie zapewnia im dostępności do lekarzasądowego przy jednoczesnym formułowaniu takiego wymogu w przepisach prawa.

Prezes NRA podkreśla, że obowiązujące przepisy ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym stosuje się „w przypadkach dotyczących usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby, na wezwanie lub zawiadomienie sądu lub organu prowadzącego postępowanie karne, w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.), stron, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków, oskarżonych, obrońców i innych uczestników postępowania”.

Jednocześnie przytacza dane dotyczące dostępności lekarzy sądowych wg stanu na kwiecień 2024 r. (analiza danych w załączeniu) Wynika z nich, że w wielu okręgach sądowych lekarze sądowi nie są dostępni (brak zawartych umów) lub ich liczba jest niewystarczająca, aby można było zrealizować obowiązek wynikający z powołanego art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym i przepisów poszczególnych ustaw procesowych.

Niedostępność lekarzy sądowych stanowi poważny problem w codziennej praktyce wykonywania zawodu adwokata, ale przede wszystkim dotyka obywateli, którzy nie mogąc uzyskać zaświadczenia, narażeni są na negatywne decyzje procesowe organów prowadzących postępowania.

(czytaj więcej)

 

3 czerwca br. wystąpienie NRA poparł Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek. Zwrócił się on do Ministra Sprawiedliwości o przekazanie stanowiska w sprawie braku dostępności lekarzy sądowych, w tym także o informację o działaniach, jakie zamierza podjąć w odpowiedzi na wystąpienie NRA.