• Prezydium NRA zaopiniowało projekty rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości zmieniające rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (B854) oraz w sprawie opłat za czynności adwokackie (B857).
• NRA pozytywnie zaopiniowała projekty w zakresie kierunku regulacji, jednak wyraźnie wskazała, że proponowane zmiany są niewystarczające.
• Prezydium NRA przypomina, że od początku tej kadencji Naczelnej Rady Adwokackiej konsekwentnie zabiega o urealnienie wysokości wynagrodzeń za świadczenie pomocy prawnej i przyjmuje propozycję Ministra Sprawiedliwości jako pierwszy etap koniecznych zmian.

Opinia NRA do projektu rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (B854).

Prezydium NRA wyraziło opinię na temat projektu zmieniającego rozporządzenie dotyczące ponoszenia przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów z urzędu:

1. Pozytywna ocena w zakresie kierunku zmian – Prezydium NRA zgadza się z głównym kierunkiem projektowanej zmiany, czyli minimalnym urealnieniem kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w wybranych kategoriach spraw.
2. Negatywna ocena w zakresie spraw karnych i wykroczeń – projekt nie przewiduje minimalnego urealnienia kosztów pomocy prawnej w sprawach karnych i o wykroczenia. NRA uważa, że te sprawy są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, a pominięcie ich w projekcie znacząco ogranicza możliwość realizacji prawa do obrony, prawa do rzetelnego procesu i godzi w prawa podstawowe.
3. Brak wynagrodzenia za dyżury adwokatów – NRA krytycznie ocenia brak wynagrodzenia za dyżury w tzw. postępowaniach przyspieszonych, które wymagają pełnej dyspozycyjności adwokatów, często w dni wolne od pracy.
4. Negatywna ocena uwarunkowania kosztów procesu – projekt nie uchyla § 6 rozporządzenia, który wymaga, aby w sprawie cywilnej adwokat wykazał bezskuteczność egzekucji kosztów procesu przed uzyskaniem wynagrodzenia od Skarbu Państwa. NRA podkreśla, że Skarb Państwa jest zobowiązany do ponoszenia kosztów pomocy prawnej bez wymogu dodatkowych procedur po stronie adwokata.
5. Niewystarczający poziom urealnienia wynagrodzeń – zdaniem Prezydium NRA, projektowane stawki nie uwzględniają aktualnych warunków ekonomicznych ani siły nabywczej pieniądza, co sprawia, że pozostają one nieadekwatne w stosunku do rzeczywistych kosztów świadczenia pomocy prawnej.

Opinia NRA do projektu rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie (B857).
NRA przedstawiła również swoje stanowisko w odniesieniu do projektu rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie:

1. Pozytywna ocena kierunku zmian – NRA wyraziła pozytywną opinię w zakresie minimalnego urealnienia opłat za czynności adwokackie w wybranych kategoriach spraw.
2. Krytyka braku podwyżek w sprawach karnych i o wykroczenia – projekt nie przewiduje zmian w sprawach karnych i o wykroczenia, co NRA ocenia negatywnie, podkreślając znaczenie tych spraw dla realizacji konstytucyjnych praw obywatelskich.
3. Nieadekwatność stawek do aktualnych warunków ekonomicznych – NRA oceniła projekt negatywnie w zakresie, w jakim nie przewiduje on adekwatnych opłat za czynności adwokackie. Aktualne stawki, według NRA, powinny zostać dostosowane do realiów gospodarczych i wartości pieniądza, zwłaszcza w obliczu inflacji i wzrostu kosztów pracy.

Uzasadnienie stanowiska NRA
Prezydium NRA uzasadniło swoje stanowisko, przywołując dane gospodarcze wskazujące na potrzebę realnego podwyższenia wynagrodzeń. NRA podkreśla, że stawki za pomoc prawną świadczoną z urzędu pozostają na tym samym poziomie od ponad 20 lat, a minimalne wynagrodzenie od tego czasu wzrosło znacząco (z 1750 zł w 2015 roku do 4242 zł w 2024 roku).

NRA przytoczyła także konkretne przykłady, które ilustrują problem braku urealnienia stawek, biorąc pod uwagę wzrost minimalnego wynagrodzenia:

• sprawy karne objęte dochodzeniem – wynagrodzenie wynosiło w 2015 roku 360 zł, co stanowiło 20,58% minimalnej pensji. Zachowując te proporcje, wynagrodzenie powinno dziś wynosić 873 zł.
• sprawy rozwodowe – w 2015 roku stawka wynosiła 720 zł (41,15% minimalnej pensji), a obecnie powinna wynosić około 1745 zł, by zachować proporcje do wzrostu wynagrodzeń.

Apel o eliminację wymogu bezskuteczności egzekucji
Prezydium NRA zwróciło również uwagę na konieczność zmiany przepisów, które wymagają od adwokata wykazania bezskuteczności egzekucji kosztów procesu, zanim otrzyma on wynagrodzenie od Skarbu Państwa. NRA podkreśla, że obowiązek pokrycia tych kosztów przez Skarb Państwa powinien być realizowany bez dodatkowych wymagań wobec adwokatów, którzy pełnią swoją funkcję z urzędu.
Zdaniem NRA, adwokaci świadczący pomoc prawną z urzędu nie powinni być obciążani obowiązkami egzekucyjnymi w sprawach, w których reprezentują klientów z urzędu. Zasady wynagrodzenia powinny być jednoznaczne i zapewniać wynagrodzenie za świadczoną pomoc prawną w każdym przypadku od Skarbu Państwa bez względu na wynik sprawy.

Naczelna Rada Adwokacka podkreśla, że projekt Ministerstwa Sprawiedliwości, mimo pozytywnego kierunku, pozostaje niewystarczający, aby realnie poprawić wysokość wynagrodzeń za świadczenie pomocy prawnej z urzędu. NRA apeluje o dostosowanie wynagrodzeń do aktualnych realiów rynkowych oraz pełne uregulowanie wynagrodzeń za dyżury adwokackie.

Prezydium NRA przypomina również, że zabezpieczenie odpowiednich środków na pokrycie kosztów pomocy prawnej świadczonej przez adwokatów z urzędu jest kluczowe dla zapewnienia równych praw obywateli do dostępu do sądu i pomocy prawnej.

(czytaj treść uchwały NRA)