- Ministerstwo Sprawiedliwości nie popiera postulowanych przez Naczelną Radę Adwokacką zmian w zasadach wypłacania wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu.
- To odpowiedź na Petycję Naczelnej Rady Adwokackiej, złożoną przez adw. Przemysława Rosatiego, prezesa NRA.
- W ocenie ministerstwa, postulowane zmiany wiążą się z potrzebą zbyt wielu zmian legislacyjnych, a także ze zbyt dużymi kosztami dla Skarbu Państwa oraz dużym obciążeniem dodatkową pracą wydziałów zajmujących się wykonywaniem orzeczeń w sądach.
Przypomnijmy, że petycja NRA, sporządzona przez adw. Przemysława Rosatiego, dotyczy zmiany przepisów poprzez uszczegółowienie i ujednolicenie zasad orzekania o zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata w postępowaniach cywilnych i karnych. Postulowane w załączonym do petycji projekcie ustawy zmiany przepisów umożliwiają adwokatowi ustanowionym z urzędu otrzymanie należnego wynagrodzenia za już udzieloną pomoc prawną (na bieżąco) bez konieczności, często wieloletniego, oczekiwania na wynagrodzenie za czynności procesowe wykonane w toku postępowań sądowych – karnych i cywilnych.
Swoje stanowisko Ministerstwo zawarło w piśmie przesłanym na ręce Prezesa NRA i podpisanym przez wiceminister Zuzannę Rudzińską-Bluszcz.
W przedstawionej argumentacji Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje na obowiązujący stan prawny i wymienia kryteria, zgodnie z którymi sąd rozstrzyga o kosztach procesu w formie postanowienia.
W opinii Ministerstwa, przyjęte kryteria ustalania opłaty sprawiają, że właściwa i pełna ocena jego pracy może zostać dokonana najwcześniej przy zakończeniu postępowania w danej instancji, a w części spraw dopiero przez sąd odwoławczy.
Ministerstwo uważa też za niezasadne, by wprowadzać zasadę, iż niezależnie od wyniku postępowania, kosztami nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu obciążony byłby jedynie Skarb Państwa. W ocenie Ministerstwa, w aktualnym stanie prawnym jest przewidzianych szereg szczególnych mechanizmów, zabezpieczających dochodzenie należności prze pełnomocników.
Ministerstwo argumentuje, że proponowana przez NRA zmiana likwidująca subsydiarny charakter odpowiedzialności Skarbu Państwa i skutkująca obciążeniem Skarbu Państwa egzekucją kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wymagałaby zmiany wielu przepisów. Wiązałoby się to również z koniecznością przemodelowania zasad orzekania o kosztach procesu w taki sposób, aby wykluczyć z kosztów procesu należnych stronie wygrywającej sprawę wynagrodzenie jej pełnomocnika z urzędu i jednocześnie wprowadzić cały mechanizm służący rozliczeniu kosztów wypłaconych pełnomocnikowi z urzędu przez Skarb Państwa ze stroną przegrywającą.
Ministerstwo Sprawiedliwości informuje, że zwróciło się do Sądów Apelacyjnych z prośbą o wskazanie procentowo w skali roku, w ilu sprawach, w których ustanowiono pełnomocnika z urzędu, Skarb Państwa poniósł koszty przedmiotowej pomocy prawnej w sytuacji, gdy koszty nieopłaconej pomocy prawnej zostały zasądzone od przeciwnika na rzecz strony, dla której ustanowiono pełnomocnika z urzędu, ale egzekucja tych kosztów okazała się bezskuteczna.
Oceniając uzyskane informacje (przytoczone w odpowiedzi) Ministerstwa Sprawiedliwości stwierdza, że sytuacje, w których zachodzi konieczność uwzględnienia wniosków pełnomocników ustanowionych z urzędu o przyznanie im wynagrodzenia od Skarbu Państwa po bezskutecznej próbie jego wyegzekwowania od strony zdarzają się sporadycznie, a w niektórych sądach takie sytuacje w ogóle nie występują lub są to przypadki jednostkowe w skali roku.
Ministerstwo podkreśla, że postulowane w petycji NRA zmiany byłyby korzystne z punktu widzenia osób świadczących pomoc prawną z urzędu, jednak w sposób systemowy zmieniłoby sytuacje stron postępowania
- spowodowałyby wzrost obciążenia związany z wykonywaniem orzeczeń
- wzrosłaby liczba spraw kierowanych do egzekucji
- konieczne byłyby zmiany w planowaniu budżetów sądów, a co za tym idzie Skarbu Państwa
- wzrosłoby obciążenie wydziałów zajmujących się wykonywaniem orzeczeń
Ministerstwo nie popiera wprowadzenia w kodeksie postępowania karnego, kodeksie postępowania cywilnego oraz innych ustawach czy aktach wykonawczych zaproponowanych przez Naczelną Radę Adwokacka zmian.
