- W dniach 24-25 kwietnia odbyło się 6 Międzynarodowe Forum Prawnicze w Berlinie.
- Tematem przewodnim obrad była: „Odporność i Zmiany w zawodzie prawniczym”.
- Na zaproszenie Bundesrechtsanwaltkammer (BRAK) i jej Prezesa dr Ulricha Wesselsa Naczelną Radę Adwokacką reprezentował na obradach adw. Bartosz Grohman, Wiceprezes NRA.
Przybyło ponad 100 uczestników z 45 państw całego świata. Adwokat Bartosz Grohman był jedynym prawnikiem z Polski.
Obrady otworzył dr Ulrich Wessels – Prezes BRAK. Dr Wessels wygłosił przemówienie wstępne i przedstawił obecne na obradach władze BRAK. Obrady odbyły się w budynku dawnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Niemieckiej Republiki Demokratycznej, co stanowiło nawiązanie do trudnych czasów epoki „socjalistycznej”.
Temat przewodni konferencji to: „Odporność i Zmiany w zawodzie prawniczym”. Dr Wessels nawiązał do trudnych chwil. Przypomniał, że w czasie nazizmu prawnicy zawiedli. Żydów wyganiano i pozbawiano pracy a niemieckie stowarzyszenia prawnicze nie obroniły ich. Nie miały odwago zaprotestować. Budynek w którym toczą się obrady przypomina, że czasy mogą się zmieniać, ludzie też. Dr Wessels mówił o wyzwaniu z AI. Wbrew zarzutom, że to pozbawi prawników pracy - powiedział, że to może wręcz pomóc, zwiększając wydajność. AI jest narzędziem, ale nie sędzią. Teraz wyzwaniem jest, aby w czasach AI Rule od Law nie było odhumanizowane. AI wymusi na nas zmiany, ku poprawie pracy. To nasza odpowiedzialność, aby zapewnić waśnie taki kierunek zmian.
Potem głos zabrała Elisabeth Andersen – Dyrektor Wykonawczy Instytutu Zarządzania w Bazylei. Przedstawiła dane zebrane przez World Justice Project. Mówiła, że Rule of Law trzeba bronić, potrzebni są silni liderzy gotowi poprowadzić społeczeństwa i je uświadamiać jak ważna jest praworządność. Z tym jest problem. Coraz większy. Zauważono recesję w sprawach ROL – nastąpiło uwstecznienie. 77% państw miało negatywne doświadczenia w stosowaniu ROL. Nastąpił spadek przestrzegania ROL. Te niepokojące dane są zbierane od roku 2016. Ma to wpływ na codzienne życie. Jest kilka kluczowych czynników. M.in. korupcja, otwarty rząd, prawa fundamentalne, bezpieczeństwo, cywilne i karne bezpieczeństwo . Od 2016 w większości badanych państw spadł wskaźnik przestrzegania ROL. Widać pewne trendy. Wskazała na trendy w USA – jej ojczyźnie. Od przejęcia urzędu przez administrację Prezydenta Donalda Trumpa wskaźniki spadły. Skasowano bezpodstawnie liczne kontrakty. Zwolniono bezpodstawnie tysiące pracowników federalnych pomimo, że sądy wydawały orzeczenia nakazujące zaprzestania tych praktyk. ROL index nadal spada. Procesy erozyjne prawa powszechnieją. Wskazała Polskę jako przykład erozji prawa, ale podkreśliła, że zachodzą już zmiany, które powoli niwelują naruszenia praworządności. Pytała, co prawnicy mogą robić, aby umacniać ROL? Nie pomaga w tym np. korupcja (z zaangażowaniem prawników niestety). Na pewno pomocna będzie transparentność działania. Problemem jest brak dostępu około 1.4 miliarda ludzi do wymiaru sprawiedliwości. Brak pracy, dachu nad głową też nie pomaga. Wielu ludzi nadal nie stać na prawnika, aby rozwiązywać swój problemy. To wyzwania nie tylko dla zawodów prawniczych ale dla rządów.
Pierwszy panel obradował w składzie Vladimir Beljanski – Prezes Vojvodińskiej Rady Adwokackiej, Scott Carlson – Dyrektor Wykonawczy Inicjatywy Rule of Law przy American Bar Association, Shyam Divan – Prezydent LAWASIA oraz Donald Omondi Deya – CEO Panafrykańskiej Unii Prawniczej. Dyskusję moderował Prezes BRAK – dr Ulrich Wessels.
Vladimir przedstawił sytuację w Serbii. Opisał demonstracje studentów, które są spowodowane wydarzeniami w Nowym Sadzie. Zawalił się dworzec, w którym zginęło 60 osób. Pieniądze na przebudowę pochodziły z Chin. Wykonawca nie zapewnił transparentności przy wyborze wykonawców. Korupcja była oczywista a skutki tragiczne. Władze zareagowały masowymi aresztowaniami protestujących zamiast rozwiązać problem. Protesty zataczały szersze kręgi. Protestujący żądali ujawniania dokumentacji przetargowych. Studenci wykorzystali okazję do żądania sprawiedliwości w sądach, niezależności sądów i ich odpolitycznienia. Do strajków przyłączyła się młodzież. Rady adwokackie w Serbii przyłączyły się do postulatów. Krytycznie oceniono upolitycznienie sadów. Rady adwokackie zapewniły pomoc prawną zatrzymanym studentom.
Scott Carlson przedstawił sytuację w USA. Zastrzegł, że mówi w swoim imieniu, gdyż formalnym głosem ABA jest jej Prezes. Jest nowa administracja prezydenta Trumpa, co powoduje reakcją ABA w przypadku naruszeń prawa. Tylko w ostatnich 100 dniach było: 30 proklamacji ABA, 31 memorandów, wszczęto 202 sprawy sadowe p-ko administracji rządowej, pojawiły się setki wpisów na platformie X dziennie. To się dzieje. Administracja ułaskawiła skazanych w marszu na Kapitol w styczniu 2021. ABA jest na kursie kolizyjnym z administracją. Administracja zerwała wiele kontraktów bez powodu, bez odszkodowań i odmawia zapłaty za prace już wykonane. Przeczytał fragmenty wystąpień Billa Bay’s – Prezesa ABA. Sytuacja jest trudna.
Shyam Divan wskazał dwie pozytywne sprawy: w grudniu 2024 prezydent Korei na kilka godzin wprowadził Stan Wyjątkowy – a Rada Adwokacka w Korei natychmiast zareagowała wydając krytyczne stanowisko. Drugim pozytywnym zdarzeniem jest Malezja – politycy zaatakowali sędziów za nawoływanie do niezależności sądów. Rada Adwokacka natychmiast stanęła w ich obronie.
W trakcie dyskusji, głos zabrał adw, Bartosz Grohman, mówiąc, że nie do końca jest prawdą, że w trudnych czasach prawnicy zawodzili. Przynajmniej nie w Polsce. Opisał losy polskich adwokatów broniących w procesach politycznych lat 30-tych, opowiedział historię 14-stu sprawiedliwych warszawskich adwokatów - członków ówczesnej Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, którzy w jesienią 1939 roku, wbrew nazistom i dalekosiężnym konsekwencjom odmówili skreślenia z listy adwokackiej swoich żydowskich kolegów. Opowiedział pokrótce o adwokatach dzielnie i śmiało występujących - wbrew władzy - w procesach politycznych PRL w pełni świadomych grożącym im konsekwencjom. Postawił tezę, że jednak można się postawić władzy. Ale to kwestia odwagi, honoru, ceny i poświęcenia. Polskim adwokatom tego nie zabrakło.
Opisał też ostatnie działania władz adwokatury i polskich adwokatów w obronie praworządności. Na przerwie chętni oczekiwali, aby w szczegółach dzielić się doświadczeniami w obronie praworządności. Kolegów szczególnie interesowały sprawy techniczne i praktyczne. Trudna sytuacja jest w USA tam doświadczenia z naruszaniem praworządności dopiero się rozpoczynają.
W kolejnym panelu poprowadzonym przez Leonorę Holling – Skarbnika BRAK udział wzięli: David Asatani – Prezes Gruzińskiej Rady Adwokackiej, Jeroen Soeteman – Prezes Holenderskiej Rady Adwokackiej, Hatem Mziou – Prezes Tunezyjskiej Rady Adwokackiej, Anand Raj – Wiceprezes Malezyjskiej Rady Adwokackiej oraz Valentin Gvozdiy – wiceprezes Ukraińskiej Rady Adwokackiej.
Paneliści rozprawiali o presji na prawników. Temat panelu brzmiał: ”Pod presją –zawody Prawnicze na pierwszej linii”. Sesja pokazała, jak zapewnić ochronę przed zagrożeniami prawników, którzy są zastraszani, represjonowani, i dyskryminowani w społeczeństwach za wykonywanie swojego zawodu. Przedstawiono sytuacje w różnych państwach. Wstrząsająca była informacja o morderstwie adwokata w Holandii za to, ze prawidłowo wykonywał swoją pracę co rozwścieczyło przeciwnika procesowego. Na koniec Valentin przedstawił założenia Europejskiej Konwencji o Ochronie Prawników konkludując, że liczy na jej szybką ratyfikację.
Trzecią część dyskusji poprowadził Andre Haug wiceprezes BRAK. Dyskusja na temat związany z zagadnieniem, w jaki sposób organizacje prawnicze mogą wspierać i chronić prawników pod naciskiem i jak mogą odpowiadać i reagować jeśli stwierdzą, że same są atakowane przez rządy czy grupy polityczne - toczyła się wg zasady okrągłego stołu. Rozpoczął adw. Amit Becher – wiceprezes Rady Adwokackiej Izraela. Sprawy amerykańskie omówił Scott N. Carlson z ABA. Nawiązał do wycofania się administracji Prezydenta Trumpa ze wspierania ICC – Międzynarodowego Trybunału Karnego. Padały też głosy z Indii o relacji polityki z prawnikami. Prezes Rady Adwokackiej New Delhi Prashant Kumar akcentował potrzebę jedności w komunikowaniu stanowiska środowisk prawniczych. Richard Atkinson z Law Society of England and Wales omówił wytyczne jakie Law Society przygotowało dla swoich prawników, aby unikać zbędnych ryzyk w praktyce, takich jak dane czy szczegółowe informacje o sprawach.
Drugi dzień konferencji ponownie otworzył dr Ulrich Wessels, prezes BRAK. Zwrócił uwagę na wagę kolejnego tematu jaki jest AI – sztuczna inteligencja.
Paul Nemitz – profesor prawa z Kolegium Europejskiego, wygłosił odczyt na temat ryzyk związanych z AI.
Kolejny panel zatytułowany: „Rule of law i AI - Kontrola państwa czy prywatna samoregulacja?” moderowała dr Sabine Furman, wiceprezes BRAK, która zwracała uwagę na zagrożenia związane z AI. Omówiła zmiany jakie pojawiają się w związku z nowymi technologiami. Rozwój AI jest niezwykły. Trzeba skupić się na obecnych regulacjach i ciągłym dostosowywaniu ich do realiów technologicznych. Głos zabierali: Jorg Menzer – wiceprezes IBA Po nim wiceprezes Union International des Avocats, który podkreślał aspekty etyczne przy wykorzystaniu AI.
Kolejnym mówcą była oraz Marcella Prunbauer-Glaser, viceprezes Austriackiej Rady Adwokackiej ORAK, która opowiedziała swoje doświadczenie z prac w Komitecie Nowych Technologii CCBE. Zwróciła uwagę (przytaczając artykuł z Frankfurter Allgemeine Zeitung), że Niemcy są największym (po USA) subskrybentem chata GPT, co oznacza, że AI jest już mocno wykorzystywana w Niemczech.
Thierry Abbalea z Conseil National de Barreaux w swoim wystąpieniu nieco przeraził uczestników. Zwrócił uwagę, że we Francji, AI rodzi pewne konfuzje. Przytoczył dane, że najczęściej z AI (wg badań) korzystają ludzie, którzy zamiast udać się do psychiatry konsultują swoje przemyślenia online. To wynika z badań, co nieco przeraża. Thierry uznał, że z AI trzeba korzystać w najszerszym zakresie. AI jest narzędziem, który eliminuje z rynku tych, którzy z niej nie korzystają. To przerażające, ale tak jest. Prawnicy uważają, że prawo przetrwa przy AI, ale tak nie jest koniecznie. Toczy się bitwa biznesowa - w 2010 roku prawnicy mieli 90% rynku porad prawnych. Teraz tylko połowę. Prawnicy tracą więc rynek. Doradztwem prawnym zajmują się też doradcy nieruchomościowi, firmy konsultingowe i szereg innych podmiotów. Nawet ci prawnicy, którzy praktykują prawo karne i spory sądowe nie przetrwają bez wsparcia AI. To iluzja, aby temu zaprzeczyć. Im więcej używamy AI, tym jest ono lepsze na nasz użytek. Musimy przekonywać naszych kolegów, że AI to nie opcja, ale konieczność.
Kolejny panel pt. „Przyszłość – możliwości z AI” moderował wiceprezes BRAK – dr Christian Lemke.
Głos zabrała Jumanah Behbehani – szefowa Międzynarodowego Centrum Organizacji Prawniczych przy Kuwejckiej Radzie Adwokackiej. Podkreślała, że AI jest stosowane w analizach prawnych i konstruowaniu umów i kontraktów. Kuwejt pracuje nad uregulowaniem AI, przy uwzględnieniu zasad etyki i interesu klienta. Uruchomiono biuro wsparcia AI dla wspomagania kancelarii adwokackich i utrzymywaniu jakości usług adwokackich. Lobbują też za digitalizacją wymiaru sprawiedliwości, współpracując z rządem Kuwejtu i agencjami rządowymi. Jumanah oceniła, że mamy duże wyzwania w zakresie regulacji materii AI.
Zakres prac nad AI w CCBE i Estońskiej Radzie Adwokackiej omówiła Imbi Jurgen – wiceprezes CCBE in zarazem prezes Estońskiej Rady Adwokackiej. Wyraziła nadzieję, że celem jest, aby AI ułatwiała dostęp do sadu i polepszała efektywność wymiaru sprawiedliwości.
Kolejny panelista zmierzył się z pytaniem, czy AI nie jest jednak zagrożeniem dla prawników, gdyż klienci również mogą korzystać z AI w takim samym zakresie jak prawnicy. Głos zabrał Roden M.L. Long Prezes Law Society of Hong Kong. Zaczął od podkreślenia roli stowarzyszeń prawniczych, które grupują członków chcących praktykować prawo. To ważne albowiem ogranicza ilość podmiotów, które dowolnie mogłyby wykorzystywać AI do świadczenia pomocy prawnej. Dalej przedstawił działania Law Society w Hong Kongu ukierunkowane na utrzymanie zasad etyki podczas stosowania AI.
Panel zakończyła prezentacja Raphaela Dana – Zastępcy sekretarza Komisji ds. Digitalizacji w Paryskiej Radzie Adwokackiej. Działania paryskiej rady w tej kwestii są finansowane zarówno ze składek adwokatów, jak i porozumienia z bankami, które wspierają paryskich adwokatów finansowo, albowiem same są zainteresowane w digitalizacji usług. Banki wspierają adwokatów uruchamiając powszechne konta powiernicze dla różnych spraw, co generuje im znaczne przychody, zatem interes jest obopólny.
Konferencję podsumował dr Ulrich Wessels, wskazując jak ważne poruszano tematy i jak wiele jest w tych sprawach jeszcze do uregulowania.
Z drugiej strony konferencja była kolejną okazją do rozmów i wymiany doświadczeń z kolegami z innych jurysdykcji. Faktem jest, że zmiany nadchodzą wraz z rozwojem technologii, i czy chcemy, czy nie musimy się do tych zmian dostosować i je wykorzystać. Inaczej zostaniemy jako adwokaci zmarginalizowani.
Wszyscy uczestnicy zgodnie podkreślali wysoki poziom konferencji i jej doskonałą organizację.
