Horyzonty Filozofii Prawa, w ramach której jak dotąd ukazały się następujące publikacje:
"Cotta", Karol Gregorczuk
Sergio Cotta (1920-2007), bohater włoskiego ruchu oporu w okresie II wojny światowej, wykładowca w uniwersytecie La Sapienza w Rzymie, którego zainteresowania naukowe dotyczyły filozofii prawa, filozofii polityki oraz historii myśli politycznej, był jedną z głównych postaci włoskiego życia intelektualnego drugiej połowy XX wieku. W swej pracy badawczej podjął rozważania na temat prawa naturalnego, proponując zupełnie nową koncepcję prawa jako fenomenu ściśle związanego z ludzką egzystencją, ukierunkowanego na tworzenie relacji z innymi w obrębie danej wspólnoty w celu realizacji dobra wspólnego. Do jego najbardziej znanych dzieł należą: "Prospettive di filosofia del diritto" (1974), "Giustificazione e obbligatoriet? delle norme" (1981), "Il diritto nell?esistenza. Linee di ontofenomenologia giuridica" (1985).
"Prawo pozytywne i prawo naturalne", publikowane w niniejszym opracowaniu, stanowi zmodyfikowaną wersję referatu wygłoszonego przez Cottę w 1979 roku na IX Światowym Kongresie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej w Bazylei. Cotta spogląda na złożone związki prawa naturalnego z prawem pozytywnym w oryginalny sposób, poszukując między tymi dwiema pozornie sprzecznymi koncepcjami harmonii i ciągłości.
"Holmes", Maciej Wojciechowski
Oliver Wendell Holmes - prekursor amerykańskiego realizmu prawniczego - jest bohaterem książki Macieja Wojciechowskiego "Holmes". Książka została wydana w cyklu Horyzonty Filozofii Prawa z serii Biblioteki Palestry. Ukazała się nakładem wydawnictwa Arche.
Seria Horyzonty Filozofii Prawa poświęcona jest przedstawicielom amerykańskiego realizmu prawniczego - bohaterami wcześniejszych opracowań byli Roscoe Pound i Jerome Frank.
Zgodnie z przyjętą konwencją serii, książka o Oliverze Wendellu Holmesie zawiera fragment pism bohatera tomiku. Tu jest to artykuł "Ścieżka praw", który Holmes opublikował w 1897 roku na łamach "Harvard Law Review". Artykuł przełożył na polski Maciej Wojciechowski.
"Ścieżka prawa" ("The Path of Law") była pierwotnie wygłoszona jako wykad okolicznościowy adresowany do studentów. Holmes posłużył się w niej figurą złego czlowieka, by przedstawić koncepcję prawa jako przewidywania decyzji sądowych. Jesto to esej, zatem porusza wiele wątków, jak rola prawnika, znaczenie logiki, sposób badania prawa, jego tworzenie i studiowanie.
Druga część książki zawiera pracę Macieja Wojciechowskiego, który przedstawia biografię oraz analizę pojmowania prawa przez Olivera Wendella Holmesa.
Oliver Wendell Holmes (1841-1935), uczestnik wojny secesyjnej, wykładowca Harvard Law School, jeden z najsłynniejszych sędziów federalnego Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, którego zdania odrębne w takich sprawach jak Lochner czy Abrams przeszły do historii tamtejszego systemu prawnego.
Był prekursorem amerykańskiego realizmu prawniczego oraz przeciwnikiem formalizmu prawniczego, a przede wszystkim sedzią intelektualistą o wielkiej kulturze literackiej.
Pamiętany za zwięzły i aforystyczny styl pisemnych uzasadnień wyroków oraz zdań odrębnych, daleki od współczesnego żargonu języka prawniczego.
Do jego spuścizny, prócz publikowanych uzasadnień, należą: przełomowa w swoim czasie książka The Common Law (1881, kilkanaście artykułów i okolicznościowych wystąpień oraz tysiące listów.
"Viehweg" - Justyna Holocher.
Publikacja ukazała się w ramach cyklu Horyzonty Filozofii Prawa Biblioteki Palestry, nakładem wydawnictwa Arche.
Theodor Viehweg (1907–1988) był niemieckim prawnikiem i filozofem, przedstawicielem szkoły mogunckiej, autorem książki "Topik und Jurisprudenz. Ein Beitrag zur rechtswissenschaftlichen Grundlagenforschung" (1953), która zainicjowała współczesną dyskusję nad rolą topiki w prawie, tworząc nowy, zorientowany praktycznie nurt w teorii i filozofii prawa.
Viehweg rozumiał topikę jako wiedzę o miejscach wspólnych (toposach), a same toposy – jako możliwe punkty widzenia, odgrywające rolę argumentów i figur argumentacyjnych. Topika miała pełnić nie tylko funkcję inwencyjną (ars inveniendi), zwykle jej przypisywaną, lecz także funkcję uzasadniającą (ars iudicandi). Viehweg chciał, by topika prawnicza znalazła istotne miejsce w dyskusji nad podstawowymi zagadnieniami nauki prawa i aby miała wpływ na praktykę prawniczą. Oczekiwania mogunckiego filozofa spełniły się. Zainteresowanie topiką wzrosło już za jego życia, a współcześnie topika znalazła zastosowanie w rozumowaniach prawniczych związanych z koncepcją konstytucyjnego państwa prawa. Ten konstytucyjnoprawny renesans myśli Viehwega stał się przyczyną powstania niniejszej książki.
"Hand" autorstwa prof. dr. hab. Jerzego Zajadły, to nowa publikacja Biblioteki Palestry. Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Arche.
Książka składa się z dwóch części: zapisu odczytu, jaki Learned Hand, amerykański sędzia, wygłosił w 1925 roku pod tytutłem "Czy sądownictwo i adwokatura mogą coś wnieść do nauczania prawa?" oraz z opracowania prof. Zajadły o życiu i dorobku zawodowym oraz wkładzie w filozofię prawa sędziego Handa.
Learned Hand (1872-1961) był federalnym sędzią, który zyskał sobie miano "sędziego-legendy" i "sędziego sędziów". Jego sława wynikała z jednej strony z bogatego, różnorodnego i oryginalnego orzecznictwa, z drugiej strony z zaangażowania w życie publiczne.
Książka ukazała się w serii Horyzonty Filozofii Prawa.
W ramach serii wydawniczej Biblioteka Palestry ukazała się książka Tomasza Snarskiego "Wróblewski".
Publikacja zawiera tekst Bronisława Wróblewskiego "Prawo karne a moralność. Szkoła humanistyczna prawa karnego" w części pierwszej oraz opracowanie Tomasza Snarskiego "Bronisław Wróblewski jako filozof prawa karnego. Kilka uwag na temat moralnego i pedagogicznego uwikłania prawa karnego" w części drugiej.
Bronisław Wróblewski (1888-1941) - jeden z najwybitniejszych polskich karnistów, związany z Uniwersytetem Stefana Batorego w Wilnie. Uważany za twórcę pierwszej teorii polityki kryminalnej w nauce polskiej, wprowadził do polskiej nauki pojęcie penologii. W swojej pracy badawczej podejmował kwestie interdyscyplinarne, obejmujące prawo karne, teorię i filozofię prawa, kryminologię czy socjologię. Badał zagadnienia kary kryminalnej, przestępczości, ale także ogólne problemy teorii i filozofii prawa.
Zawarty w książce tekst Wróblewskiego "Prawo karne a moralność. Szkoła humanistyczna prawa karnego" zawiera cenne wypowiedzi dotyczące relacji prawa karnego i moralności oraz pedagogicznych aspektów kary kryminalnej. Skłania do postawienia wielu pytań filozoficznoprawnych, ukazując bogactwo rozmaitych tradycji nauki i filozofii polskiego prwa karnego.
Współwydawcami książki są – wydawnictwo Arche, Ośrodek Badawczy Adwokatury oraz Naczelna Rada Adwokacka.
"Kantorowicz" autorstwa prof. Jerzego Zajadło.
Współwydawcami książki są – wydawnictwo Arche, Ośrodek Badawczy Adwokatury oraz Naczelna Rada Adwokacka.
Książka zawiera jeden z najgłośniejszych tekstów Hermanna Kantorowicza (1877-1940), jakim jest "Walka o naukę prawa". Pomimo iż dzieło powstało ponad sto lat temu, jego najważniejsze tezy nie straciły nic ze swojej aktualności. Ciągle bowiem nurtują nas te same pytania: jaka jest relacja pomiędzy ustawą i wyrokiem, a więc ostatecznie pomiędzy ustawodawcą i organami wymiaru sprawiedliwości? Czy obok prawa stanowionego istnieją jeszcze inne źródła prawa? Jeśli prawo ma luki, to jaka jest granica sędziowskiej swobody w procesie ich wypełniania?
Hermann Kantorowicz urodził się w 1877 w Poznaniu, zmarł w 1940 roku w Cambridge. Wszechstronnie wykształcony historyk, teoretyk i filozof prawa, związany z uniwersytetami we Freiburgu, Heidelbergu, Kilonii. Po dojściu Hitlera do władzy wykładał we Włoszech, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych. Przez wiele lat przyjaźnił się z Gustavem Radbruchem. Przedstawiciel ruchu "wolnego prawa", zwracającego się przeciwko szkole historycznej, jurysprudencji pojęciowej i pozytywizmowi ustawowemu.
"Perelman" autorstwa Kamila Zeidlera i Barbary Tecław.
W książce znalazły się przekłady trzech mało znanych w Polsce, a bardzo ciekawych artykułów Perelmana: "Czego filozof może nauczyć się ze studiów prawa", "Filozofia i retoryka" oraz "Retoryczny punkt widzenia w etyce".
Autorzy opatrzyli je komentarzem, odnoszącym się zarówno do dorobku retoryki klasycznej, jak i nowej retoryki Perelmana, przede wszystkim w kontekście rozumowania sędziowskiego i problematyki uzasadnienia decyzji stosowania prawa. Poświęcili też uwagę dzisiejszemu znaczeniu retoryki dla nauk prawnych i praktyki prawniczej.
Chaim Perelman (1912-1984) to belgijski prawnik, logik, filozof, urodzony w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego. Zasłynął jako autor topiczno-retorycznej teorii argumentacji prawniczej, znajej jako nowa retoryka. Jego bogaty dorobek z zakresu nauk prawnych, logiki i filozofii oraz retoryki prawniczej do dziś stanowi inspirację dla praktycznie nastawionych prawników, którzy szukają innych wyjaśnień procesu sądowego stosowania prawa, niż to oferowane przez model sylogistyczny.
Współwydawcami książki są – wydawnictwo Arche, Ośrodek Badawczy Adwokatury oraz Naczelna Rada Adwokacka.
W ramach serii wydawniczej "Biblioteki Palestry" ukazała się książka prof. Jerzego Zajadły pt. "Kaufmann", poświęcona niemieckiemu prawnikowi i filozofowi, uczniowi Gustava Radbrucha.
Współwydawcami książki są – wydawnictwo Arche, Ośrodek Badawczy Adwokatury oraz Naczelna Rada Adwokacka.
We współczesnej filozofii prawa postać Arthura Kaufmanna jest kojarzona przede wszystkim z hermeneutyką prawniczą. W książce zaprezentowano więc zarówno podstawowe założenia hermeneutyki filozoficznej, jak i możliwości jej recepcji na gruncie szeroko pojętego prawoznawstwa. Punktem wyjścia do tych rozważań jest pierwsze polskie tłumaczenie programowego artykułu "Durch Naturrecht und Rechtspositivism zur juristischen Hermeneutik" (Od prawa natury i pozytywizmu prawniczego do hermeneutyki prawniczej), który opublikowano w 1975 roku na łamach Juristen Zeitung.
Arthur Kaufmann (1923-2001) - niemiecki prawnik i filozof, uczeń Gustava Radbrucha, przeszedł filozoficzno-prawną drogę od ontologii prawa, przez hermeneutykę prawniczą, aż po specyficznie pojęty personalizm.
Mateusz Stępień "Frank"
Książka zawiera pierwsze polskie tłumaczenie tekstu Jerome’a Franka – filozofa, urzędnika amerykańskiej administracji centralnej, a wreszcie sędziego apelacyjnego – „Say it with music” (tłum. Niech zabrzmi jak muzyka) oraz komentarz Mateusza Stępnia – tłumacza – do tego tekstu.
Tekst Franka został opublikowany w latach 40-tych ubiegłego wieku na łamach Harvard Law Review i nadal wpisuje się w trwającą w światowej literaturze dyskusję o estetyce prawa. Zdaniem Mateusza Stępnia, „obok walorów merytorycznych, dzieło Franka jest ważne dla rekonstrukcji historii myśli prawnej, gdyż był on czołowym reprezentantem realizmu prawnego, nurtu, który wywołał ferment intelektualny o dalekosiężnych skutkach”. Frank porównuje prawo do muzyki: przepisy prawa są dla niego jak zapis nutowy, a rozprawa jak koncert, podczas którego sędzia, niczym dyrygent, dokonuje interpretacji tego, co wymyślił kompozytor. Tak jak możliwe są różne interpretacje tego samego utworu muzycznego, tak samo możliwe są różne rozstrzygnięcia tej samej sprawy.
Jerome N. Frank (1889-1957) – prawnik, intelektualista, jeden z najważniejszych reprezentantów amerykańskiego realizmu prawnego. Sam siebie określał mianem „konstruktywnego sceptyka”. Kierując się tym sceptycyzmem, uważał, że w trakcie procesu sądowego nie jesteśmy w stanie uzyskać w pełni obiektywnej wiedzy o zdarzeniach, które miały miejsce w przeszłości i że osiągnięcie idealnej sprawiedliwości leży poza granicami możliwości człowieka.
Grzegorz Wierczyński "Pound"
„Pound” Grzegorza Wierczyńskiego to nowa pozycja z z serii wydawniczej „Biblioteki Palestry”. Publikacja zawiera pierwsze polskie tłumaczenie tekstu Law in books and law in action (Prawo w księgach i prawo w działaniu) Pounda z 1910 r. Seria „Biblioteki Palestry” została zainicjowana przez Ośrodek Badawczy Adwokatury im. adw. W. Bayera w 2017 r.
Nathan Roscoe Pound (1870-1964) to jeden z najbardziej znanych amerykańskich profesorów prawa, twórca jurysprudencji socjologicznej, prekursor badań kryminologicznych oraz badań nad procedurami sądowymi. W 1906 roku skrytykował funkcjonujący wówczas model postępowania sądowego ograniczający rolę sędziego.
Pracując w Harvard Law School rozwinął program socjologicznej jurysprudencji, która zakładała, że prawo powinno ulegać ciągłym zmianom, być platformą ujawniania się aktualnych interesów społecznych i pokojowego rozstrzygania konfliktów między nimi. W tym celu badacze prawa powinni ściśle współpracować z socjologami, politologami i psychologami. Program ten można uznać za początek ruchu amerykańskiego realizmu prawniczego. Zarówno dla jurysprudencji socjologicznej, jak i dla realizmu prawniczego założeniem wyjściowym było uznanie, że prawo to nie tylko normy wyrażone przez prawodawcę w tekstach aktów normatywnych (law in books), ale również faktycznie funkcjonująca praktyka (law in action).
Monika Zalewska "Kelsen"
Książka składa się z dwóch części – pierwsza zawiera tłumaczenie tekstu Hansa Kelsena z 1928 roku „Filozoficzne podstawy nauki prawa natury i pozytywizmu prawniczego”. Drugą część stanowi analiza tego tekstu autorstwa Moniki Zalewskiej, która jest jednocześnie tłumaczką materiału wyjściowego.
Hans Kelsen (1881-1973) to austriacki prawnik i filozof prawa, twórca normatywizmu prawniczego. Jego najbardziej znanym dziełem jest dwukrotnie tłumaczona na język polski „Czysta teoria prawa”.
Książka Moniki Zalewskiej zawiera pierwsze polskie tłumaczenie „Filozoficznych podstaw nauki prawa natury i pozytywizmu prawniczego”. Pojawiają się w tym tekście liczne wątki z zakresu psychologii, etnologii i politologii. Ich znajomość pozwala głębiej zrozumieć intencje, które kierowały Kelsenem podczas późniejszych prac nad „Czystą teorią”. Zdaniem Moniki Zalewskiej, rozważania austriackiego badacza można odnieść do dzisiejszych czasów, w których tradycyjne podziały lewica-prawica zdają się tracić na znaczeniu, a ich miejsce zajmują znacznie bardziej istotne wybory: liberalizm czy konserwatyzm, społeczeństwo otwarte czy zamknięte, kult rozumu czy negacja nauki.
„Kelsen uchodził za twórcę idei kontroli konstytucyjności prawa, zapewne dlatego zainteresowanie tym autorem wzrosło” – podkreśla w słowie wstępu prof. dr hab. Jerzy Zajadło, dodając, że wybór tekstu Kelsena z 1928 roku uwzględnia aspekty dydaktyczne i popularyzatorskie. –
Jest to czysta teoria w pigułce i filozofia prawa par excellence – uważa prof. Zajadło. Monika Zalewska podkreśla, że tłumacząc tekst Kelsena starała się zachować nie tylko precyzję i logiczność jego wywodu, ale również charakterystyczne elementy jego stylu, jak np. liczne powtórzenia. Tekst zyskuje na tym szczególny rytm i literackość.
Tomasz Widłak"Fuller"
Nakładem wydawnictwa Arche ukazała się monografia "Fuller" autorstwa dra Tomasza Widłaka. Książka została opublikowana jako trzeci tom serii "Horyzonty Filozofii Prawa" pod redakcją prof. dr hab. Jerzego Zajadło.
Książka zawiera pierwsze polskie tłumaczenie artykułu L.L. Fullera The Case of the Speluncean Explorers ("Sprawa grotołazów"). Tekst ten określany jest w literaturze mianem „najwspanialszego fikcyjnego kazusu prawnego wszechczasów”. Opisywana przez Fullera historia dzieje się w odległej przyszłości. Pięciu sędziów Wspólnoty Newgarth staje przed koniecznością podjęcia decyzji w sprawie grupy speleologów, którzy uwięzieni przez wiele tygodni w zawalonej jaskini, w obliczu śmierci głodowej, zabili, a następnie skonsumowali ciało swojego towarzysza.
W drugiej części książki Tomasz Widłak charakteryzuje postać amerykańskiego prawnika, przedstawia jego poglądy i przywołuje zdarzenia, które zainspirowały go do napisania "Sprawy grotołazów". Omawia także dyskusję, jaką w świecie prawniczym wywołał artykuł. Bowiem Fuller opowiadając historię speleologów, dotknął podstawowych problemów prawa i moralności, zderzył ze sobą odmienne filozofie prawa, a także postawił pytania o rolę sędziów i miejsce sądów w relacji do innych władz.
Jerzy Zajadło "Schmitt"
Monografia prof. dr hab. Jerzego Zajadło poświęcona jest postaci Carla Schmitta (1888-1985). Książka jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak na tle bogatej twórczości Schmitta prezentują się jego koncepcje teoretyczno-prawne i filozoficzno-prawne. Znajduje się w niej pierwsze polskie tłumaczenie mniej znanej w Polsce pracy Schmitta „O trzech rodzajach myślenia w nauce prawa” z 1934 roku. Dzieło to powstało w okresie, kiedy niemiecki uczony aktywnie popierał nazistowski reżim Adolfa Hitlera. Po wojnie Schmitt został na ponad rok internowany przez amerykańskie władze okupacyjne; po zwolnieniu z obozu żył w odosobnieniu, wiele pisał i publikował, jednak nigdy nie powrócił do aktywnego życia akademickiego.
Jerzy Zajadło"Radbruch"
Monografia prof. dr hab. Jerzego Zajadło poświęcona jest postaci Gustava Radbrucha (1878-1949), niemieckiego prawnika, filozofa, polityka i humanisty, czołowego przedstawiciela pozytywizmu prawniczego. Jego główne dzieło to wydana w 1932 roku "Filozofia prawa". Zawarte tam koncepcje filozoficznoprawne były ściśle związane z tzw. neokantyzmem badeńskim i rozwijaną w jego ramach teorią wartości. Szczególną aktualność zachowała zwłaszcza sformułowana przez Radbrucha trójelementowa koncepcja idei prawa : bezpieczeństwo-celowość-sprawiedliwość.Pod wpływem doświadczeń płynących z perwersji nazistowskiego bezprawia napisał po wojnie kilka artykułów, które w świecie nauki i polityki stały się prawdziwą sensacją. Szczególne emocje wywołał opublikowany w 1946 roku tekst „Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo”. Autor sformułował tam pewną figurę retoryczną, która we współczesnej literaturze prawniczej zwana jest formułą Radbrucha. Została ona później wykorzystana w orzecznictwie sądowym do rozliczania zbrodniczej przeszłości- zarówno po 1945 roku w odniesieniu do zbrodni hitlerowskich, jak i po 1989 roku w odniesieniu do reżimu komunistycznego oraz innych systemów autorytarnych i totalitarnych.